Тараз  қаласы. М.Әуезов атындағы  орта  мектептің 

бастауыш  сынып  мұғалімі:Жакипбаева  Жазира  Темирхановна

4 сынып                  Әдебиеттік    оқу   пәні

Сабақтың  тақырыбы: Ә. Бөриев. Ересек оқушы

Сабақтың   мақсаты: Ә Қастеевтің  өмірі және шығармашылығынан мәліметтерді                  талдап,мәтінге жоспар құру.

Сабақтың   міндеттері:1.Суретшінің  өмірі  мен  шығармашылығынан  туралы  түсіндіру

2.   Әңгіменің  мазмұнын  ашу
3. Өнердің түрлері   туралы мәлімет  беру, танымын  дамыту

Сабақтың типі: Жаңа білім беру сабағы

Сабақтың түрі: Аралас  сабақ

Сабақтың  әдіс тәсілдері: Ой  қозғау, «Автор орындығы», «Аялдамамен оқу»  диалогтық  оқыту

Сабаққа қажетті-құралдар мен көрнекіліктер:  Интерактивті  тақта,суреттер,постерлер,қарындаштар,маркерлер,

Күтілетін нәтиже: 1.Суретшінің өмірінен  мәліметтер  алады.     

2. Ой қорытады,пікірлерін айтады.
3. Ұжымдасып бірлесе жұмыс істеу;                        

Сабақтың жоспары

Тақырыбы: «Күз аруы-Жігіт сұлтаны»

Мақсаты: Оқушыларды қазақ халқының өмірі мен тарихынан хабардар ету, салт – дәстүрі мен әдет – ғұрпымен таныстыру.Олардың жүректерінде туған елге деген сүйіспеншілік және құрмет сезімін ояту. Өмір танымын кеңейтіп, имандылық, ізгілік ұғымын себу. Оқушылардың бойындағы өнері мен дарындылығын дамыту.

Жүру барысы:

Армысыздар құрметті ұстаздар,ата-аналар,оқушылар!Бүгінгі сіздерге арналған 3сынып оқушыларының «Күз аруы- Жігіт сұлтаны»атты ашық шарамызға қош келдіңіздер!

-Оқушылар қазір жылдың қай мезгілі?

-Күз мезгілінде неше ай бар?

-Ендеше күздің ерекшеліктері мен өзгерістерін мына бейнероликтен корелік

-Күзде қандай өзгерістер болады?

-Күз бізге не сыйлайды?

-Көкөністер мен жемістердің адам ағзасына қандай пайдасы бар?

-Ендеше бүгін біз ертегілер әлеміне жол тартамыз.

 (Ертегілер әні ойнап тұрады)

-Оқушылар біз ертегілер әлеміндеміз.Олай болса сол ертегі әлемінің кейіпкерлеріне еніп,бүгінгі сайысқа қатысушыларымызды ортаға шақырамыз.

-Біздерде ойын-сауық басталады

Тамаша би биленіп,ән салады

Қошеметтеп қол соғып отыралық

Аянбай еңбектенген балаларға

Аққудай әдеміміз,салмақтымыз

Жан менен тән сұлуын тепе-тең қып

Еріксіз өзімізге қаратамыз-дей келе сайысқа қатысушы аруларымыз бен сұлтандарымызды таныстырып өтелік.

№1 жұп –Байдолла Жанболат –Талғатқызы Бибінұр

№2 жұп- Бағыт Нұрқанат- Бағыт Әсемай

№3 жұп- Наурызбаев Арсен- Туралиева Гүлназым

№4жұп-  Досжанұлы Ақжан-Сырым Ләйла

№5 жұп-Бахтыбай Әліби- Нұрбергенова Аяулым

№6 жұп-Сәрсенбайұлы Бақдәулет- Сәкен Іңкәр

-Таныс болсақ сайысымыздың бөлімдерімен таныстырып кетейін.

1бөлім:Менің ата-тегім.(Таныстыру-слайдтауға болады, жұптың сымбатына,сөз саптауына назар аударылады)

2 бөлім:Өнерлі өрге жүзер(Өнер көрсету-ән,би,көркем сөз)

3 бөлім:Сәнді жұп(сән үлгісін көрсету)

4 бөлім:Білгенге маржан(сұрақ-жауап)

-Өнерпаздар өнерін салыстырып

Бәйге үшін терлетер шабыстырып

Әділдікті қолдайтын баға беріп

Жіберейік әділқазыларды таныстырып-дей келе әділқазы мүшелерін таныстырайын.

-Ақыл көркі бойларында жетеді

Әлі талай сынақтардан өтеді

Мына отырған баршаңызға бас иіп

Жұптарымыз таныстырсын өздерін-дей келе таныстыру сайысын бастаймыз.

 №1 жұп –Байдолла Жанболат –Талғатқызы Бибінұр

№2 жұп- Бағыт Нұрқанат- Бағыт Әсемай

№3 жұп- Наурызбаев Арсен- Туралиева Гүлназым

№4жұп-  Досжанұлы Ақжан-Сырым Ләйла

№5 жұп-Бахтыбай Әліби- Нұрбергенова Аяулым

№6 жұп-Сәрсенбайұлы Бақдәулет- Сәкен Іңкәр

-Жадырап сәуле бейне күн дидары

Бұлбұлдай дауысыңмен ән сыйлашы

Күй тартып,би де биле,өлең оқы

Шығады ортамызға өнерпаздар-дей келе келесі «Өнерлі өрге жүзер» атты

 сайысымызды бастаймыз.

№1 жұп –Байдолла Жанболат –Талғатқызы Бибінұр-Ән Алло

№2 жұп- Бағыт Нұрқанат- Бағыт Әсемай-Ән Болайық бірге

№3 жұп- Наурызбаев Арсен- Туралиева Гүлназым-Қара жорға биі

№4жұп-  Досжанұлы Ақжан-Сырым Ләйла-Вальс

№5 жұп-Бахтыбай Әліби- Нұрбергенова Аяулым-Вальс

№6 жұп-Сәрсенбайұлы Бақдәулет- Сәкен Іңкәр-Ән Жараламағын

-Берекесін жинауға

Өлкемізге күз келді

Жемістерін жинауға

Шақырады біздерді-дей келе сайыскерлеріміз дайын болғанша «Көкөністер дауы» көрінісімізді қабыл алыңыздар.

-Ерте,ерте ертеде ертегілер елінде бір еңбекқор әжей болыпты.Әжей үлкен бау-бақшасына көкөністер егіпті.Көкөністердің шөбін жұлып,су құйып баптайды екен.

(Әжей су құяды,көкөністер жайқалып ашылып билей бастайды.)

Бақшашы:(Нұрсұлтан)

Өнім биыл тамаша!

Көз тоймайды қараса

Сәбіз,картоп,қызанақ

Қырыққабатқа қарашы

(Көкөністер бір кезде дауласады)

Көкөністер:Жиналып қалыппыз бәріміз

Қайсысымыз ең дәмдіміз?

Ішімізден адамға

Тиеді көп пайдамыз?

Бұршақ:(Азель)

Кішкене түймедеймін мен

Ұнаймын мен бәріне

Дәмді тағамдармен

Сый жасаймын бәріне

Қызылша:((Нұрдаулет)

Мен де бір сөз айтайын

Мақтанайын сіздерге

Менсіз борщ болмайды

Дәмді болып үстелде

Қырыққабат:(Нұрасыл)

Мақтанғаннан не пайда

Менсіз салат болама?

Мені қосса самсаға

Жейді бәрі тамсана

Қияр:(Нұрбол)

Дәмім тілді үйірген

Мен тұздалған күйімде

Жаңа піскен кезімде

Жейді бәрі сүйсіне!

Қарбыз:(Амангүл)

Кім  білмейді қарбызды

Талайлар маған таң қалды

Бәріне сый боламын

Тауып көр мнен дарханды!

Сәбіз:(Рамазан)

Кім бар сәбіз шырынын

Жастайынан ішпеген

Мені жеген адамдар

Кем болмайды күшке де

Қызанақ:(Алихан)

Піскен кезде қызанақ

Көз тартар қызыл түсімен

Барма адам сүйсінбей

Үзіп алып жемеген

Пияз-Шапағат.

Қауын-Жансұлу

Картоп:(Нұртас)

Мен ұялшақ картоппын

Мен емеспін мақтанар

Мені жақсы көреді

Үлкендер де балалар

Бос айтысты қояйық

Достасайық бәріміз!

Көкөністер:Өйткені біздің бәріміз

Ең пайдалы дәмдіміз

-Көкөністер бәріде

Денсаулыққа пайдалы

Мұны жатқа біліңдер

Оларды жақсы көріңдер! (көкөністер билейді)

-Әр жұп әсем болар өз сәнімен

Сымбатына әсемдік жарасатын

Өнеріне сай келіп дайын тұрған

Сән көрсетер сайыскерлер өз жұбымен-дей келе «Сәнді жұп»атты сайысымызды бастаймыз.

№1 жұп –Байдолла Жанболат –Талғатқызы Бибінұр

№2 жұп- Бағыт Нұрқанат- Бағыт Әсемай

№3 жұп- Наурызбаев Арсен- Туралиева Гүлназым

№4жұп-  Досжанұлы Ақжан-Сырым Ләйла

№5 жұп-Бахтыбай Әліби- Нұрбергенова Аяулым

№6 жұп-Сәрсенбайұлы Бақдәулет- Сәкен Іңкәр

-«Бар ізгілік тек білімнен алынар» (сұрақ - жауап)
Білім жолы сара жол,
Білімді адам бастар қол
Сұрақтарды тыңдап ал,
Жауап беруге дайын бол.

Келесі сайысымыз «Білгенге маржан»сұрақтарға жауап бересіздер

-Жаңбыр жауғаннан кейін аспанда не пайда болады? 
-Қазақтың жаңа жылы? 
-Табиғат 2-ге бөлінеді, қандай? 
-Жыл мезгілдерін ата. 

-Қазақтың тұңғыш ғарышкері? 

 -Кішкентай ғана бойы бар, 
Айналдырып киген тоны бар. 

-20 Әбілхан Қастеев кім? 

-Ұя салмайтын құс? 

-1 жылда неше ай? 

-Зере Абайдың қандай туысы? 

-Ұлттық ойын түрлерін ата.

- Заттың атын білдіретін сөздер қандай сұрақтарға жауап береді? 

-Осымен 4 бөлімімізде өз мәресіне жетті.Ендеше әділқазылардан әділ бағамызды сұраймыз.

-Қорытынды сөз әділқазы алқаларына беріледі.Жеңімпаздар марапатталады.

-Бойларыңда от бар екен байқадым

Жүректерде шоқ бар екен байқадым

Әрқашанда осы шоқты өшірмей

Жалындатып шарықтаңдар әрдайым!-дей келе бүгінгі 3 сынып оқушыларының Күз аруы- Жігіт сұлтаны»атты ашық шарамыз аяқталды.Сөз кезегі ата-аналар ұстаздарға беріледі.

Қызылорда облысы, Қызылорда қаласы,Қызылорда облысының білім басқармасының

И.Әбдікәрімов атындағы Қызылорда аграрлық техникалық колледжінің

«Жол қозғалыс қауіпсіздік ережелері» пәнінің  оқытушысы

Сисембиев Нурлыбек Жетибаевич

 «Жолда жүру қауіпсіздігі»

            Тақырыбы: Жолда жүру қауіпсіздігі.

Мақсаты:

а) оқушыларға жолда жүру қауіпсіздігі туралы түсінік беру;

ә) оқушылардың танымдық көзқарасын, зейінінің тұрақтылығын дамыту;

б) өмірге деген құштарлықтарын арттыру.

Түрі: аралас сабақ

Әдісі: көрсету, түсіндіру, әңгімелеу

Көрнекілігі: суреттер, газет қиындылары, нақыл сөздер

Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі

а) амандасу, түгендеу

ә) сабаққа даярлық

ІІ. Үй тапсырмасы

1. Клиникалық өлімнің белгілерін білесіңдер ме?
2. Ауыздан ауызға» ауа үрлеудің мәнін білесіңдер ме?

ІІІ. Жаңа сабақ

а) Жаңа сабақ тақырыбы мен мақсатын таныстыру

ә) Жаңа сабақ материалын меңгерту

Мұғалім: — Енді, балалар, қаламдарыңды орнына қойып, кеуделеріңді, бастарыңды көтеріп түзу отырыңдар. Мен сендерді жолда жүру қауіпсіздігімен таныстырамын. Зейін қоя қарап, тыңдай отырып, жаңа мағлұматтарды естеріңе сақтай отырыңдар.

• Интербелсенді тақтада жол қозғалысы қауіпсіздігінің сақталуын қадағалайтын кімдер?

Жол полициясы қызметкерлері (аудандық, қалалық, облыстық, және республикалық)

• Интербелсенді тақтада жолда жүру қауіпсіздігін қамтамасыз етудің шарттары.

Жолда жүру қауіпсіздігін қамтамасыз етудің басты шарты – көліктер мен жүргіншілердің жүріс-тұрысын дұрыс ұйымдастыру және реттеу.

Көшедегі көліктер жүрісіне сырттай бақылау болмаса, жол бойынде ереже талаптары бұзылып, кейде олардың жол апатына ұшырып жататын жағдайлары да кездеседі.

• Интербелсенді тақтада жол қозғалысы ережелерін бұзған жүргізушілерге қандай шаралар қолданылады?

Жолда жүру ережелерін бұзған жүргізушілерге Әкімшілік кодексіне сай ескерту, айыппұл,салу, жүргізуші куәлігінен айыру сияқты шаралар қолданылады.

• Интербелсенді тақтада жол қозғалысы ережелерін мектеп оқушысы бұзса және қандай жағдайларда заң бойынша оқушылардың ата-анасын жауапкершілікке тарта алады?

Жолда жүру ережелерін бұзған мектеп оқушылар болса, онда олардың

тәртібін мектеп жиынында жариялап, тәртіпке шақыруға болады. Ал жолда жүру

ережелерін өрескел бұзып, соның салдарынан шығын келсе, ата-аналарын

шақырып, шығынды төлейтіндей жаза қолданылады. Ол үшін заң орындарының

өкілдері қатысып, оқиға орын алған жерде кінәлі екендігін делелдеуі тиіс.

ІҮ.Сабақты бекіту

• Интербелсенді тақтада жолда жүру қауіпсіздігін сақтау үшін жаяу жүргіншіге арналған жадынама

1. Жаяу жүргінші жаяужол (тротуар) немесе жаяу жүргіншіге арналған жолмен жүруі тиіс. Егер олар болмаса, жол жағалауымен немесе велосипед жолымен (велосипедшілер қозғалысына кедергі келтірсе) жүру керек.
2. Елді-мекеннен тыс жерлерде жаяу жүргінші көлік құралдары қозғалысына қарама-қарсы бағытта жүруге тиіс;
3. Жаяу жүргінші жолды жер асты өтпесі, аспалы көпірлер, жолтаңбалары салынған немесе «жаяу жүргінші өтпесі» белгісі қойылған жерлер арқылы кесіп өтеді. Жаяу жүргінші өтпесі белгіленбеген жол учаскесінде жолды қиылыстардан жаяужол жиегі бойымен, ал олардың аралағында – жол жақсы көрінетін жерде тікелей кесіп өтуге рұқсат етіледі;
4. Қозғалыс реттелетін жерлерде жаяу жүргінші реттеуші немесе бағдаршам сигналдарын басшылыққа алуы тиіс;
5. Қозғалыс реттелмейтін жерлерде жаяу жүргінші жақындап қалған көлік құралымен арақашықтықты, сондай-ақ олардың жылдамдығын болжап алып, жолдан өту қауіпсіздігіне анық көз жеткізген соң ғана жолды кесіп өте алады;
6. Жаяу жүргінші жолдан өтіп бара жатып аялдауға немесе қажетсіз тоқтауға тиіс емес. Жолдан өтуді аяқтап үлгермеген жаяу жүргінші ары қарайғы қозғалысты қауіпсіздік аралында күтуге тиіс. Егер ондай болмаса, қарама-қарсы бағыттардағы көлік ағынын бөліп тұратын сызық бойында күтуі керек;
7. Автобус, троллейбус, трамвай,таксиді тек қана отырғызу алаңын күту қажет. Егер ондай болмаса, жаяужол немесе жол жиегінде тосқан жөн.

Ү. Сабақты қорытындылау

• Жол қозғалысы қауіпсіздігі не нәрсеге байланысты?
• Жол қозғалысы қауіпсіздігінің сақталуын қадағалайтын кім?
• Жол полициясы қызметкерлерінен басқа көшелер мен жолдардағы тәртіпті тағы кім қадағалайды?
• Жол қозғалысы ережелерін бұзған велосипед жүргізушілері мен жүргіншілерге қандай шаралар қолданылады?
• Егер мектеп оқушысы ЖҚЕ бұзса, онда бұл үшін қандай жағдайларда ата-анасын жауапкершілікке тарта алады?

ҮІ.Бағалау

ҮІІ.Үй тапсырмасы:

1.Жолда жүру қауіпсіздігін қамтамасыз етуді кімдер ұйымдастырады?

2.Ереже талабын бұзғандарға қандай жаза қолданылады?

Дүниетану пәнінен қысқа мерзімді жоспар

Білім беру саласы: «Коммуникация»

Бөлімі: Сөйлеуді дамыту

Тақырыбы: Үй жануарлары қалай дыбыстайды?

 Мақсаты: үй жануарларымен таныстыру. Жануарлардың дауыстары жазылған үнтаспаны тыңдату арқылы «Жануарлар қалай дыбыстайды?» сұрағына жауап беруге үйрету. Жануарларға қамқорлық жасау керектігін түсіндіру.

Көрнекіліктер: үй жануарлары бейнеленген сурет, ойыншықтар (сиыр, ат, қой, ботақан) үй жануарларының дыбыстары жазылған үнтаспа.

Сөздік жұмыс: мөңірейді, маңырайды.

Кіріспе бөлімі

Балаларды шеңберге тұрғызып,

 «Угәй-ай» әнімен:

 -Угәй, угәй әніміз,

 Арпа –бидай дәніміз,

 Ашық болып аспанымыз,

 Сәтті болсын күніміз! – деп, балаларға бүгінгі күнге сәттілік тілейді.

Негізгі бөлім

Балалардың көңілін суретке аударады.

 -Мынау – сиыр, мынау – ат, мынау – қой. Бұлар үй жануарлары, себебі оларды адамдар бағады, күтеді. Олардың сүті, еті – тамақ, жүні, терісі – киім.

 Суреттен көрсетіп, аттың, сиырдың, қойдың түстерін сұрау.

 Үй жануарларын қайдан көргендері туралы сұрау.

 -Топта ойыншық үй жануарлары бар ма екен?(көрсетеді, оларды сипаттауды сұрау). Балалар өлеңге қуанушылық танытады. Өлеңді тыңдайды.

Балалар суретке көңіл аударады.

 Түсінуге тырысады.

 Сұрақтарға жауап беруге талпынады.

 Ойыншықтарды әкеледі.

 Сипаттауға ұмтылады.

 -Мынау – сиыр, түсі қара, үлкен т.б.

 Ұйымдастырушылық-ізденістік Әкелген, ат, ботақан, қой, сиыр ойыншықтарын алып, осылардың қалай дыбыстайтынын айтып жаттығамыз деп ұсыныс жасайды.

 -Қой «мә-мә» деп маңырайды;

 -Сиыр «мө-мө» деп мөңірейді;

 -Ботақан «бө-бө» деп боздайды;

 -Ат «иһо-иһо» деп кісінейді.

 Балаларға дауыстарын айтқызып айтқызып қайталатады.

 Сергіту сәті.

 Оңға, оңға түзу тұр,

 Солға, солға түзу тұр.

 Бір отырып, бір тұрып,

 Біз тынығып аламыз.

1. «Даусынан таны» дидактикалық ойыны.

 Үнтаспадаға жануарлардың дауысынан не екенін табады.

2. «Төлдерін тап!» суреттен үй жануарларын төлдерімен сәйкестендіреді.

 Ойыншықтарға қуанады.

Бірге қайталайды. Дауыстарын салады.

 Қимыл-қозғалыстар жасайды.

 Жануарлардың аттарын айтады.

 Төлдерін табады.

Қортынды

 Маңырайды, мөңірейді сөздерін айтқызып үйретеді. Балалар түрлі дауыстар салып, жаттығып үйренеді. Сөздерді айтып үйренеді.

Күтілетін нәтиже:

 Біледі: үй жануарларының аттарын;

 Игереді: сәйкестендіру тапсырмасын дұрыс орындау дағдысын;

 Меңгереді: үй жануарларының пайдасы туралы түсінікті.

ЖББ Шежін орта мектеп-балабақшасының

3 «Б» сынып оқушысы

Жаскайратова Әдемі Байжанқызы

Жетекшісі: Салахитденова Гүлнура Талапқызы
Секция:    өлкетану

Тақырыбы: Шежін топырағының қасиеті мен ерекшелігі

Мақсаты: Топырақтың құрамы мен қасиетін зерттеу арқылы ауылымның топырағын анықтау

Міндеті:
1.Топырақтың  маңызы мен оның пайдасы жайлы ұғым беру.
2.Топырақтың қасиеттерін анықтау.
3. Ауылдағы топырақтарды жинап,сол топырақтарға  сипаттама беру.

Зерттеу болжамы:

  Топырақ түрлерін сипаттау.Топырақтың механикалық құрамын және маңыздылығын тәжірибе жүзінде дәлелдеу.
Жұмыстың зерттеу әдістері:

 Зерттеудің негізгі әдіс -тәсілдері : зерттеулер, салыстыру, бақылау.сарамандық жұмыс, тәжірибе.

Өзектілігі:

   Топырақтың адамзат қоғамы үшін маңызы өте ерекше. Ең алғашқы қауымдық құрылыс кезінде адамдар жабайы өсімдіктерді мәдени өсімдіктерге айналдыра бастады. Құнарлы топырақта өнімді өте көп алатынын адамдар сол кезде-ақ білген.
 Адамзаттың бүкіл өмірі осы топырақпен байланысты. Адамдарға азық – түлік пен жануарларға қоректі өндіру үшін қажетті жағдай тек топырақ арқылы ғана жасалынады.

Топырақ – барлық материалдық игіліктердің көзі. Ол азық- түлік, малға жем, киім үшін талшық, құрылыс материалдарын береді.
   Кіріспе

Топырақ дегеніміз-жердің өсімдік өсетін құнарлы, үстіңгі қабаты.

Топырақтың құрамын құм, саз, майда иастар, өсімдіктер, ұсақ жануарлардың шіріген қалдықтары (қарашірік) құрайды.

Топырақтың түсі оның құрамындағы осы шіріндіге байланысты өзгереді.Топырақта неғұрлым шірінді көп болса, соғұрлым ол құнарлы болып, өсімдік жақсы өседі.

Топырақтың ең басты қасиеті-құнарлығы.Ол үшін топыраққа минералдық тыңайтқыштар қосу керек.

 Өсімдік жақсы өсу үшін топырақта азот, фосфор, калий жеткілікті болуы қажет.

Топырақтан қоректенуде азоттың орны ерекше.

Өсімдікке азот жетпесе өте баяу өсіп, жапырақтары бозара бастайды.Ағаштардың жанама бұтақтары дамымайды.

 Фосфор жасуша қабықшасын түзуге қажетті элемент.

Өсімдікке фосфор жетіспесе жемістің түзілуі баяулап, Салмағы кемиді.

 Калий жеткіліксіз болса, өсімдік аласа, сабағы әлсіз болады.Түйнек, тамыр жақсы даму үшін де калий керек.

 Егін егерде алдымен жерді жыртып, тырмалайды.Ал ауламызда топырақты күрекпен қопсытамыз.

Топырақтың қасиеттерін анықтау

Тәжірибе жасау.

Топырақтың қасиеттері:  құм, саз, су, шірінді, микробтар, ауа, тұздар.

1-тәжірибе. 1 кесек топырақты суға салайық. Не байқадық? Көпіршік шықты?
Бұл ауа. Ол қайдан шықты?
А У А
2-тәжірибе. 1 уыс топырақты темір қалбырға салып, отқа қыздырып, бетіне шыныны ұстайық?
Не көрдік? Шыны бетіндегі су тамшысы.
С У
3 -тәжірибе. Топырақты одан әрі қыздырдық. Көкшіл түтін шығады. Бұл не?
Өсімдік қалдық, тамыр жанды.
Ш І Р І Н Д І
4- тәжірибе. Шіріндісі жанып біткен топырақты салып араластырдық.
Лайланған суды тұндырып қойдық.
Стақан түбіне құм, бетіне саз шөгеді.
Қ Ұ М
С А З

Топырақтың орналасу деңгейі (әр қабаттың)

Қарашірік- 13 см

Құмайт-21 см

Сазды-26 см

Әктас-9 см

    Зерттеу бөлімі:

   Сарамандық жұмыс       

   Топырақ құрамын анықтау

Топырақтың құрамын анықтау үшін әр қабатынан бір уыс топырақ алып, аздап су септім.

• Сазды топырақ қамырша иленіп, есуге келеді.
• Саздақ топырақтан есілген ширатпа үзіліп қала береді.
• Құмайт топырақ есуге келмейді.Құмды топырақтың басы бірікпей, қобырап жатады.

Тәжірибе

Шыныдан жасалған 3 үңгі құйғыштың түбін дәкемен бітеп,1-не саздан, 2-не құмайт, 3-не қарашірік топырағын салып, үстіне бірдей  мөлшерде су құйдым.Мақсатым топырақтың қай түрі суды тез өткізетінін, қайсысы аз өткізіп бойына сіңіріп қалғанын және қайсысы мүлдем өткізбегенін байқау.Өсімдіктің өсуі үшін топырақтың суды сіңіруі және бойында ұстап тұру қасиетінің маңызы зор.

  Тәжірибеден байқағаным, сазды топыраққа су сіңбей, кілкіп тұрады.Құмайт топырақ суды жақсы сіңіргенімен, бойында ұстап тұра алмайды да, тез кеуіп қалады.

   Өсімдіктің өсуіне қарашірігі мол топырақ қолайлы.

Қорыта айтқанда, топырақ- өмірдің нәрі, ол - өмірдің өзі, сондықтан да оны аялау, оны көзіміздің қарашығындай сақтау – бәріміздің табиғат алдындағы азаматтық борышымыз. Табиғат тепе-теңдігі табиғаттың міндетті заңдылығы, оны оқып-үйрену, танып білу әрбір адамның жоғары саналы, экологиялық мәдениеті қалыптасқан тұлға екендігінің белгісі.

• Орманда, далада,өзен жағалауында өсетін ағаштарды жыл сайын кесіп азайту зиян. Өйткені,жылда ағаштың сынып түскен бұтақтары, жапырақтары, жемістердің қалдықтары топырақты минералды заттармен байытады.
• Топырақты шайылудан сақтау үшін көбірек ағаш отырғызып, көгалдандыру жұмысын жүргізу керек деп ойлаймын.

    Топырақтан өмір иісі шығады,

Оны денең тиіп кетсе ұғады.

Еңбегіңді есесімен беретін

Жақсылық та топырақтан шығады.

                             ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Асқарова Ұ.Б. “Экология және қоршаған ортаны қорғау”. 2005 ж.
2. “География және табиғат” журнал. №2, 2006 ж.
3. Дүниетану оқулықтары  2-4 сынып  «Алматыкітап»

4. Ғаламтор

Сабақ: Дүниетану                       Сынып:4 Б

Тақырыбы: Табиғаттағы су айналымы

Мақсаты: Судың табиғаттағы айналымы туралы ұғым қалыптастыру; судың физикалық қасиеттерінің үш күйде кездесуін, судың еріткіш екенін, өсімдіктердің суды сіңіруі мен буландыруы туралы алған білімдерін пысықтау; оқушылардың өткен сыныптарда алған білімдері мен күнделікті өмірден білетіндерін қорыту; су, оның адам өміріндегі маңызы, оны қорғау туралы білімдерін нығайту.

Түрі: Жаңа білімді меңгеру

Көрнекілік: интерактивті тақта, оқулық

Сабақ барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі (сыныпты  3топқа бөлу )

 Психологиялық ахуал қалыптастыру     

 Мұғалім:     Табиғаттағы барлық жылу-күннен

                      Өмірдегі барлық жылу – анадан.

     - Балалар, мен сендерге бүгінгі сабағымыз қызықты, әсерлі өтіп, сендерге ұнасын деп өз бойымдағы жылулықты сыйлаймын! Сәттілік тілеймін!

(оқушылар хормен)   Табиғаттан нәр алған ғой жанымыз!

                                     Ұсынайық жүрек нұрын бәріміз!

    -Рахмет! Мен сендердің жылулықтарыңды сезіп тұрмын. Ендеше сабағымызды бастайық.

                              (Оқушыларға топ  ережесі туралы ескерту)

ІІ. Үй жұмысын тексеру:

 «Тату көрші» ойыны. Балаларға тест беріледі, болған соң көршісі тексереді.

Дұрысжауаптары:

Бағалауы:

«5» — 1 сұрақ дұрыс болса

«4» — 8 сұрақ дұрыс болса

«3» —  7 сұрақ дұрыс болса

«2» —  5  сұрақтан төмен болған жағдайда

Бағалайды  (бармақ әдісі)

Табиғат күнтізбесімен жұмыс Ауа-райын белгілеу

1. Қызығушылықты ояту

Мұғалім: Мен қазір сендерге жұмбақ жасырамын.

Дәмі де жоқ, түсі жоқ

Пайдаланбас кісі жоқ.           (су)

   Барлық жер бетіндегі тіршілік судан тұрады.Адам баласының өзі 80%  пайызы судан құралған.

 -Жер шары дегеніміз не?

-Ол біздің жер шарының  кішірейтіліп көрсетілген моделі.

Жер шары арқылы біз қай жерде су, тау,жазықтық жерлерді көреміз.

Жер шарының 4/1 бөлігін су алады екен.

Су туралы тақпақ

Су деген тіршіліктің қаны емес пе?

Су деген табиғаттың жаны емес пе?

Су жоқ жерде өмір жоқ ол ақиқат

Күміс су қара жердің сәні емес пе?

Су туралы не білеміз?

(БББ кестесін оқушылар толтырады)

1.«Су туралы ақпарат»

а) Оқушылардан су туралы не  білетіндерін сұрау.

Су туралы не білеміз?

(Судың қасиеттерін еске түсіру)

жұққыш

            еріткіш

түссіз  мөлдір

иіссіз

                                                                     аққыш

ә) Судың қандай физикалық күйін білесіңдер?

2.«Су туралы таңғажайып деректер»

Ең бірінші жарты шарлар картасын көрсетіп, сұрақ қоямын:

Жер неге су әлемі деп аталады?

Иә, балалар, жердің 3/4 бөлігін су алып жатыр екен.

1. Мұхиттар бүкіл жердің 97 % суын құрайды және үшеуі бірігіп (Тынық, Атлант, Үнді) 350 млн шаршы км аумақты алып жатыр

2.Салмағы 70кг адамның денесінде 50кг су бар. Оның мөлшері 17кг-ға кемісе адам өледі. Сусыз адам 1 апта ғана шыдайды.

3. Өсімдіктің құрамында да су бар. Оған су құймасақ өліп қалады.

3.«Су туралы статистика»

Дүние жүзіндегі ең үлкен мұхит – Тынық мұхиты. Жердегі судың жартысына жуығын құрайды. (Тынық мұхиттың слайды)

Әлемдегі ең үлкен көл – Каспий теңізі (Азия)  371,000км²

Қазақстандағы қорықты көл – Марқакөл.

4.«Таңғаларлық құбылыс»

– Балалар, жаңбыр жауды. Жаңбыр суы қайда кетті?

Топыраққа сіңіп кетті. (Оқушылар өздері қорытып айтып кетеді)

Топырақ қабатынан өткен су сүзіліп тазарады. Су – сүзгіш.

Бір оқушыға 51- беттегі соңғы жолды оқытамын

Судың тағы бір кереметі – ол жер бетіндегі үнемі тынымсыз айналыста жүретіні.

Сергіту сәті

Тамшы болып тамайық

Арықпен бірге ағайық.

Көлшік болып жиналып,

Күнге қолды бұлғайық.

Күн көзімен құрғайық,

Орнымызды табайық.

5.«Судың да сұрауы бар»

  6.«Су – ғажайып саяхатшы»

Үнемділік.

 Балалар, суды үнемдеуіміз керек. Арал теңізі 10м деңгейге төмендеді. Арал теңізінің суы жағадан 100-деген км-ге қашықтады. Ашылған Арал теңіз түбінен миллиондаған тонна тұз ұшады. Арал теңізі «қасіреті» ашық жарияланып, дүниежүзілік масштабқа шықты.

7.«Су – тіршілік көзі» эссе жазу.

Су туралы мақал-мәтелдер сұрау.

ІІІ. Жаңа сабақ

 Су- ғажайып зат. Олай деуіміздің бірнеше себебі бар. Табиғаттағы су  3 түрлі күйде кездеседі.

ә) Су- тіршілік көзі. Сусыз тіршілік ететін ағза кездеспейді.Тіршілік құбылыстарының  бәрі судың қатысуымен  жүреді.Сондықтан  ағзалар денесі  50 –ден  90 пайызына дейін  судан тұрады.Салмағы 70 кг адамның денесінде  50 кг су бар. Оның мөлшері 17 кг кемісе, адам халі нашарлайды.Судың тағы бір кереметі ол жер бетінде үнемі  тынымсыз айналыста жүретіндігі.( сурет көрсету, судағы улы заттар,суды тазарту тәсілдері )

Мұғалім — Балалар , жылға , өзен , көлдердің бетінен де су буланып, аспанға көтеріліп,бұлтқа айналады. Сосын жауын-шашын түрінде қайтадан жерге түседі. Табиғатта су осылайша айналып жүреді. Мұны табиғаттағы су айналымы деп атайды.

Дәптермен  жұмыс

1- топ Су туралы мақал-мәтел жазу

2- топ Су туралы өлең шығару

3- топ Су туралы жұмбақ жазу

Қорытынды

- Су туралы не жаңалық білдіңдер ?

- Суды шамадан тыс пайдаланудың нәтижесінде қандай қажеттілік туды ?

- Табиғаттағы су айналымы дегеніміз не ?

1. Үйге тапсырма

« Табиғаттағы  су  айналымы» деген әңгіме құрастыр

1. Бағалау

Р

ухани жаңғырудың жарқын жолы.
Сабақтың мақсаты: Рухани жаңғыруды сипаттау және патриоттық сананы ынталандыратын ұлттық құндылықтарды жаңғырту;
Оқушылардың бойында ұлттық сананы ояту, жас ұрпақ санасына, туған халқына деген құрмет, сүйіспеншілік, мақтаныш сезімін ұялату, ұлттық рухты сіңіру.
Оқыту нәтижесі: Оқушылар рухани жаңғырудың – табысты ел болуымыздың кепілі екенін біледі.
Түйінді идея: Рухани жаңғыру болашаққа бағдар
Көрнекіліктер: ноутбук, нақыл сөздер, суреттер, плакат т/б.

Мұғалім:
Отан дейміз - от жаққан жерімізді,
Отан дейміз - өсірген елімізді.
Отан дейміз - туған жер, атамекен,
Биік тау, орман тоғай көлімізді.
Отаным менің кең байтақ Қазақстан,
Аман өткен талай дүлей азаптан.
Бар әлемді өз аузына қаратқан,
Кім бар қане артық дейтін Қазақстан?!
Оқушылар, бұл өлеңде не туралы айтылған?
Отан дегенді қалай түсінесіздер? (оқушылар жауаптары)
Отан туралы тақпақ, мақал - мәтел білеміз бе?
Абай атамыз айтқандай, бүгінгі жастардың дүниенің кетігін тауып, қалануды көздеу, қоғамдық өмірден қол үзбей, өз елін сүюге, өз елінің тұрмыс – тіршілігін, салт – санасын, әдет – ғұрпын білуге тәрбиелеу – нарықтық кезеңде маңызы жоғары тұрған зор міндеттердің бірі деп ойлаймын.

«Ой қозғау». Сұрақтар қойып, жауап алу.
1. Отан деген не?
2. Қазақстанның рәміздерін ата?
3. Қазақстан Республикасының Президентін ата.
Ту - Шәкен Ниязбеков
Елтаңба - Шота Уәлиханов, Жандарбек Мәлібеков.
Әнұран - Ш. Қалдаяқов, Жұмекен Нәжімеденов, Н. Ә. Назарбаев.
Таныстырылым: Еліміз жаңа тарихи кезеңге аяқ басты. Біздің мақсатымыз айқын, бағытымыз белгілі, ол – әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу. Мақсатқа жету үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі, яғни одан бұрын жаңғырып отыруы тиіс.
Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласы Назарбаев Зияткерлік мектептерінің 2017 - 2018 оқу жылындағы тәрбие жұмысының басты ерекшелігі Мемлекет басшысы Н. Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласындағы қоғамды рухани жаңғыртудың басымдықты идеяларын оқушылар арасында кеңінен насихаттау болып табылады.
Отанды сүюге, өз елін, тарихын білуге, жалпыадамзаттық құндылықтар мен терең көзқарастарды сіңіру арқылы таным белсенділіктерін арттыруға бағыттау. Жалпыадамзаттық, мәдениетаралық білімдері мен сыни ойлау, зерттеушілік дағдылары дамыған, отансүйгіш тұлға. Өзінің даму барысында, өмір бойы оқуға қабілетті, жоғары адамгершілік құндылықтары бар, жоғары білімді, зияткерлік жеке тұлғаны тәрбиелеуге бағытталған мектеп қауымдастығын құру. Қазақстандық патриотизмді әр оқушының бойына өмірлік принциптері ретінде қалыптасады.

Видеоролик көрсету.
«Өз еліме қосар үлесім»
(3 - топтың оқушылары өз ойларымызды ортаға саламыз! Қанатты, нақыл, рухты сөздерімізді айтуға болады.)
«Оқушылар сәлемдемесі»
1 - оқушы: Мәңгілік ел – Мәңгілік ел ата - бабаларымыздың сан мың жылдан бергі асыл арманы. Ол арман – әлем елдерімен терезесі тең қатынас құратын, әлем картасынан ойып тұрып орын алатын тәуелсіз мемлекет атану еді.
2 - оқушы: Ол арман – тұрмысы байқуатты, түтіні түзу ұшқан, ұрпағы ертеңіне сеніммен қарайтын бақытты ел болу еді.
3 - оқушы: Біз армандарды ақиқатқа айналдырдық. мәңгілік елдің іргетасын қаладық.
Біз үшін болашағымызға бағдар ететін, ұлтты ұйыстырып, ұлы мақсаттарға жетелейтін идея бар.
Бәрі: Ол – Мәңгілік ел идеясы. (бәрі бірге)
4 - оқушы: Тәуелсіздікпен бірге халқымыз мәңгілік мұраттарына қол жеткізді.
Біз еліміздің жүрегі, тәуелсіздігіміздің тірегі – мәңгілік елордамызды тұрғыздық.
5 - оқушы: Қазақтың мәңгілік ғұмыры ұрпақтың мәңгілік болашағын баянды етуге арналады. Ендігі ұрпақ – мәңгілік қазақтың перзенті. Ендеше, қазақ елінің ұлттық идеясы – мәңгілік ел!.
6 - оқушы: Мәңгілік ел ұғымын ұлтымыздың ұлы бағдары – «Қазақстан 2050» стратегиясының түп қазығы.
«Қазақстан 2050» – мәңгілік елге бастайтын ең абыройлы, ең мәртебелі жол.

Мәңгілік Ел болу біздің өз қолымызда. (бәрі бірге)
Мұғалім сөзі: Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы ел дамуының жарқын үлгісі мен нақты қадамдарын көрсететін келелі ой, салиқалы пікір, батыл шешімдерге құрылған маңызды құжат. Бұл мақалада сананы жаңғырту, ұлттық болмыстан, ұлттық кодтан айырылып қалмай, оны әлемдік құндылықтармен үйлестіріп, Қазақстанның игілігіне жарату жолындағы мақсат - мүдделер туралы өзекті мәселе көтеріліп отыр. Онда ел Президенті Қазақстан үшін қайта түлеудің айырықша маңызды екі үдерісі – саяси реформа мен экономикалық жаңғыруды қолға ала отырып, Біртұтас Ұлт болу үшін болашаққа қалай қадам басатынын және бұқаралық сананы қалай өзгертетіні жөнінде алысты болжайтын көзқарастарымен бөліседі.
Постер қорғау.
«Рухани жаңғыру - дәуір талабына сай жаңғыру»
«Рухани жаңғыру - әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу"
«Рухани жаңғыру – табысты ел болуымыздың кепілі»

Бәрі:
- Біз өз Отанымыздың патриотымыз.
- Мы патриоты нашей старны
- We are patriots of our countries
Мұғалім: 21 - ғасыр Қазақстанның «алтын ғасыры».
- Бұл бейбітшіліктің, тұрақтылық пен гүлденудің ғасыры болады.
- Қазақстан халқы ұлы тарихтың иесі атануға лайық.
- Біз көздеген мақсатымызға міндетті түрде жетеміз.
- Аңсарлы азаттығымыз бен тәу етер тәуелсіздігіміз баянды болсын!
- Мәңгілік Ел болу жолындағы ұлы істеріміз жаңа дәуірлерге жол ашсын! - деген елбасымыздың айтқан керемет сөздері бар.

Қорытынды сөз: Алда әлі ұзақ жол, үлкен асулар бар. Сол асулар мен қиындықты жеңу үшін білектің күші мен найзаның ұшы керек емес. Оған тек жүрек пен білім, талант пен талап керек. Қазақ елінің абыройын асырып, мерейін үстем етер, әлем таңғалар, талай - талай жаңалық ашар білімділер керек. Осы Тәуелсіз еліміздің намысын қорғайтын, бүгінімізді ертеңіне жалғайтын, қазақ елінің ертеңі, болашағы үшін жауап беретін бүгінгі ұрпақ екенімізді сезінейік.
“Сен де бір кірпіш дүниеге, Кетігін тап та бар қалан!”- деп Ұлы ақын Абай атамыздың сөзімен сабағымды аяқтаймын.

Ақмола облысы, Бурабай ауданы,
Зеленобор мектеп-гимназиясының
бастауыш сынып мұғалімі Кабдулина Асель

С

абақ тақырыбы: Болашаққа бағдар:Рухани жаңғыру. «Туған жер»  бағдарламасы

Сабақ мақсаты: Бағдарламаның мақсат ,міндеттерімен  таныстыру,  әрбір адамның кіндік қаны тамған жеріне сүйіспеншілігін білдіру,өзінің тарихына, мәдениетіне, салт-дәстүріне терең бойлай білу

Сабақ барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі

Ой шақыру

Осы ауыл қашан пайда болды?

Ауылдың негізін кімдер, қандай жағдайда қалады?

Ауыл өз дәуірінде қандай оқиғаларды басынан кешірді?

Ауылда қандай мықты әулеттер бар? Олардың даму тарихы қандай болды?

Ауылдың атауы неге осылай аталған?

Көше атауларына кімдердің атын қойғанды дұрыс көресің?

Туған жер – адам өмірінде киелі орын алады. Нақты осы жер оны елімен, өткенмен және болашақпен байланыстырады.Туған жер – әркімнің шыр етіп жерге түскен, бауырында еңбектеп, қаз басқан қасиетті мекені, талай жанның өмірбақи тұратын өлкесі. Осы орайда Алаш қайраткері Жүсіпбек Аймауытовтың: «Туған жердің қымбатын ғылым іздеп, кітап қарап сарылып, көзінің майын тауысқан, көшенің шаңын көп жұтқан шәкірт білмесе, кім біледі? Ыстық қой, шіркін туған жер!» деген сөзі есіме түседі.
«Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласы туралы
                Елбасының бұл мақаласында қазіргі Қазақстанның басты рухани құндылықтары айқын көрініс тапқан. Бұл – мақала ғана емес, мазмұны терең, ауқымы өте кең, ұлт руханиятын ХХІ ғасыр биігіне көтеретін рухани жаңғыру бағдарламасы деуге болады. Елбасы ғылым, білім, мәдениет пен тарихты тұтастай қамтитын ұлттық рухани жаңғыру бағдарламасынхалық назарына ұсынып отыр. Мемлекет басшысы ХХІ ғасырдағы жаңа ұлттың, жаңа қазақтың феноменін анықтап беріп отыр. Әрі осы жаңа дәуірдегі ұлттың рухани жаңғыру жолының алты бағдарын ұсынған.

Елбасының мақсаты – ұлттың ұлы мұраты. Ол – Ұлы Дала елінің бойында белгілі тарихи себептермен қалғып кеткен прагматизмді ояту арқылы ұлттық, қоғамдық ойға, іске сілкініс әкелу, тәуелсіз елдің санасы мен ағзасын отаршылдық, кембағалдық, бойкүйездік комплекстерінен тұтастай арылту. Мемлекет басшысы қазақтың ежелгі «дәстүрдің озығы бар, тозығы бар» қағидасын мықтап ұстануға шақырады: «Мен қазақстандықтардың ешқашан бұлжымайтын екі ережені түсініп, байыбына барғанын қалаймын. Біріншісі –ұлттық код, ұлттық мәдениет сақталмаса, ешқандай жаңғыру болмайды. Екіншісі – алға басу үшін ұлттың дамуына кедергі болатын өткеннің кертартпа тұстарынан бас тартукерек». Мемлекет басшысы нұсқап отырған ұлттық бірегейлікті сақтай отырып, заман ағымына қарай оның сипаттарын өзгерту, «білім культін» қалыптастыру, мемлекет пен қоғамды революциялық емес, эволюциялық жолмен дамыту, ең бастысы, сананың ашықтығын, яғни әлемдік озық жаңалықтарға, ғылым-білімге құшақты айқара ашу идеялары ұлттың рухани-мәдени қалыбы болмақ. Әрі жаңа дәуір сынақтарын бәсекелік қабілеті ерекше ел ғана еңсере алады. Осы тұрғыда Елбасының мемлекет пен қоғам алдына қойып отырған нақты міндеттері рухани саладағы түбегейлі реформалардың бастауына айналарына күмән жоқ.

Латын әліпбиіне көшу – Мәңгілік Елдің рухани жаңғыруының басы болса, «Туған жер»бағдарламасы жаңа ғасырдағы әлемдік, өңірлік, ішкі-сыртқы тәуекелдерге қарсы тұра алатын отаншылдық тәрбиенің, ұлтжандылықтың кепілі болмақ.

Сондай-ақ,«Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасы жалпыұлттық қасиетті орындарды және аса қастерлі жерлерді сақтауға, әрі елдегі туристік инфрақұрылымды дамытуға мүмкіндік береді. «Жаһандағы заманауи қазақстандық мәдениет» жобасын іске асыру Қазақстанды өз шығармашылығы арқылы дүние жүзіне танытатын көптеген таланттарға жол ашады.

«Қазақстандағы 100 жаңа есім» жобасы бүгінгі замандастарымыздың түрлі салалардағы жетістіктерін дәріптеуді қамтамасыз етеді және жастарды адамгершілікке тәрбиелеудің жарқын үлгісі болады. Бұл тапсырмалар мемлекеттің және азаматтық қоғамның барлық идеологиялық жұмысының орта мерзімді перспективадағы негізі болады.

Сондай-ақ, Елбасы өз мақаласында қазіргі жаһандану заманында ұлттық бірегейлікті сақтап қалу, өркениеттің жақсысын алып, жаманынан жирену жөнінде өте құнды пікірлер айтты. Ендігі міндет – осы айтылғандарды іске асыру жолында аянбай еңбек ету.

Ең бастысы – бағыт-бағдарымыз анық, жолымыз жарқын.

«Ұтқыр сауал- ұтымды жауап »

1.Бағдарлама неге «Туған жер» деп аталады?

2. …Жалпы, бағдарламаның мәні неде?

Ұлттық жаңғыру – туған жер тұтастығы мен ел болашағының негізі

«Туған жер» бағдарламасын жүзеге асыруға елім деген әр азамат үлес қосуы керек. Халқымыз  «Отан отбасынан басталады» дейді. Яғни, Отанды сүюдің іргетасы алдымен туған жерге деген сүйіспеншіліктен қаланады. Сондықтан мемлекет басшысы ұсынып отырған «Туған жер» бағдарламасын көп болып, қолдап алып кету керек. Бірінші, бұл білім беру саласында ауқымды өлкетану жұмыстарын жүргізуді, экологияны жақсартуға және елді мекендерді абаттандыруға баса мән беруді, жергілікті деңгейдегі тарихи ескерткіштер мен мәдени нысандарды қалпына келтіруді көздейді. Патриотизмнің ең жақсы үлгісі орта мектепте туған жердің тарихын оқудан көрініс тапса игі. Туған жердің әрбір сайы мен қырқасы, тауы мен өзені тарихтан сыр шертеді. Әрбір жер атауының төркіні туралы талай-талай аңыздар мен әңгімелер бар. Әрбір өлкенің халқына суықта пана, ыстықта сая болған, есімдері ел есінде сақталған біртуар перзенттері бар. Осының бәрін жас ұрпақ біліп өсуге тиіс. Екінші, басқа аймақтарға көшіп кетсе де, туған жерлерін ұмытпай, оған қамқорлық жасағысы келген кәсіпкерлерді, шенеуніктерді, зиялы қауым өкілдері мен жастарды ұйымдастырып, қолдау керек. Бұл — қалыпты және шынайы патриоттық сезім, ол әркімде болуы мүмкін. Оған тыйым салмай, керісінше, ынталандыру керек. Үшінші, жергілікті билік «Туған жер» бағдарламасын жинақылықпен және жүйелілікпен қолға алуға тиіс. Бұл жұмысты өз бетімен жіберуге болмайды, мұқият ойластырып, халыққа дұрыс түсіндіру қажет. Туған жеріне көмек жасаған жандарды қолдап-құрметтеудің түрлі жолдарын табу керек. Бұл жерде де көп жұмыс бар. Осы арқылы қалаларды көгалдандыруға, мектептерді компьютерлендіруге, жергілікті жоғары оқу орындарына демеушілік жасауға, музейлер мен галереялар қорын байыта түсуге болады. Қысқаша айтқанда, «Туған жер» бағдарламасы жалпыұлттық патриотизмнің нағыз өзегіне айналады. Туған жерге деген сүйіспеншілік Туған елге — Қазақстанға деген патриоттық сезімге ұласады», деп жазды Президент.

«Туған жерге туыңды тік!» — деген дана халқымыз. Бұл – әрбір адамның кіндік қаны тамған жеріне сүйіспеншілікті білдіреді. Яғни, кез-келген азамат өзінің тарихына, мәдениетіне, салт-дәстүріне терең бойлау білуі керек. Мемлекет басшысы өзінің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында «Туған жер» бағдарламасын ұсынып, жас ұрпақтың бойына сүйіспеншілік, патриоттық сезімді қалыптастыру керектігін атап өтті.

Туған жерге сүйіспеншілік туған тарихыңды тереңнен білуден басталады. Еліміздің әрбір тауы мен өзені, сайы мен қыры – тұнып тұрған тарих. Оған сай сол өлкеде халқына пана бола білген, ел есінде қалған біртуар перзенттер бар. Ал, олар жайында жас ұрпақтың білгені абзал. Сондықтан, білім беру саласында өлкентану жұмыстарын жүргізіп, тарихи-мәдени ескерткіштерді қалпына келтіру қажет. Ел Президенті ұсынған «Туған жер» бағдарламасының мәні – осында.

Ел басшысы білім, ғылым, зияткерлік қабілет және сапалы еңбек арқылы бәсекеге қабілеттілікті арттыру керектігіне ерекше тоқталды. Яғни, әрбір адам өз тарихын терең біліп қана қоймай, заман талабына сай қасиеттерге де  ие болуы керек. Сондықтан, қазір «Цифрлы Қазақстан», «Үш тілде білім беру», «Мәдени және конфессияаралық келісім» бағдарламаларын жүзеге асыру маңызды.

Қазақ елінің бәсекеге қабілетті, жан-жақты дамуға ұмтылуы заңдылық. Дегенмен, ең бастысы жаһандық өзгерістер кезеңінде біз ұлттық ерекшелігімізді, құндылығымызды сақтай білуіміз керек. ХХІ ғасырдағы рухани жаңғырудың мәні осыда болмақ.

Пәні: Әдебиеттік оқу

Сыныбы: 2 «Д»

Уақыты:23.11.2016

Сабақтың тақырыбы: Мұрат капитан

Сабақтың мақсаты: Ойлаудың жеті түрлі негізін дамыту.

Білімділік: Мұрат капитан мәтінін түсініп, ол туралы әңгімелеу.

Дамытушылық: Әңгімелеу, сөйлеу, ойлау қабілеттерінің дамуына септігін тигізу.

Тәрбиелік: Қиыншылық көріп тұрған адамға дер кезінде көмектесуге, жомарттылыққа баулу.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ. БжС технологиясы. Ауызша – 1 картасы.

                                                                   Маңғыстау облысы Жаңаөзен қаласы                                                     №15 орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі

 Даурбаева Сындар Халмурадқызы

Сабақтың тақырыбы:Аппликация

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі:оқушыларға аппликацияның шығу тарихын түсіндіру және түрлерімен таныстыру. Аппликацияны бейнелеуге қажетті құралдармен жұмыс жасаудың әдіс-тәсілдерімен таныстыру.

Тәрбиелігі:оқушының бейнелі ойлау, қол икемділік қабілеттерін қалыптастырып жетілдіру. Түс жарасымдылығын, композициялық шешімін табуға баулу.

Дамытушылығы:оқушыларға форма, көлем, түс жайлы түсініктер бере отырып, олардың бейнелеу, безендіру, құрастыру қабілеттерін дамыту.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Әдіс-тәсілдер: түсіндіру, сұрақ-жауап, сарамандық жұмыс.

Пәнаралық байланыс: бейнелеу, технология.

Құрал-жабдықтар және көрнекі құралдар: түрлі-түсті қағаздар, картондар, аппликациялық суреттер, үлгілер, слайд, қайшы, қарындаш, өшіргіш, желім.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

1. Амандасу, түгендеу
2. Оқушылар назарын сабаққа аудару
3. Оқушылардың білімін тексеру

1.Қолөнер дегеніміз не?

2.Қолөнердің түрлері

3.Бисер дегеніміз не және оның түрлері

4.Тоқудың қандай түрлерін білесіңдер?

5.Еңбекке байланысты мақал-мәтелдер

ІІІ. Жаңа сабақ

Жаңа сабақтың тақырыбын ребусты шешу арқылы табу

      Қолөнер-халық өмірімен, тұрмысымен бірге жетіліп, біте қайнасып келе жатыр.

Сан алуан түрлі қолөнер бұйымдары әсемдігі, өрнегі, тұрмысқа сән берумен адамдарға рухани ляззат әкелген. Осылардың ішінде біз жапсырмалау өнеріне тоқталамыз. Бұл өнер жылдан-жылға өркендеп, өмірге жаңа түрлермен еніп келеді. Жапсырмалау өнері қай халықтың өнерінде болса да кездеседі. Әсіресе қолданбалы өнерде алатын орны ерекше. «Аппликация» атауы латынның  «жабыстыру», «қиыстыру» деген сөзінен шыққан. Аппликацияны қолданылатын материалына қарай үшке бөліп қарастыруға болады:

1. Түрлі-түсті қағаздармен, картондармен орындалатын аппликация.
2. Әр түрлі мата, киіз, тері, шүберек, қауырсын, жіп т.б. қолданумен орындалатын аппликация.
3. Табиғи материал (сабан, ши, қамыс, дәндер т.б.) қолдану арқылы орындалатын аппликация.

     Сурет ретінде қағаздан орындалған аппликация б.з.д. ертеректе Греция өнерінде пайда болған. Ал әр түрлі мата материалдарында орындалған аппликация түрі 16 ғасырда Италия мен Испанияда, 17 ғасырда Германия мен Францияда пайда болған. Аппликацияның силуэттік түрде орындалуы 18 - 19 ғ. Россияда жақсы дамыды. Аппликацияның қай халық өнерінде болса да алатын орны ерекше. Әсіресе қолданбалы өнерде көп қолданылады. Аппликация Қазақстанда да жақсы дамыған. Қазақ халқының ақ, қара киіз арқылы оюлап жасаған сырмағының өзі – аппликацияның бір түрі. Әсіресе ұлттық киімдерді ою - өрнекпен әшекейлеуде аппликация озық үлгіде дәріптеледі.Сәндік аппликация түрлері қорап қағаздарды, открыткаларды безендіруде қолданылады. Сәндік аппликациямен қабырға газеттерді, альбом, папкаларды да безендіреді. Сәндік аппликация үлгісімен әр түрлі түсті қағаздардан гүлдердің алуан түрін жасауға болады. Сәндік өрнектік аппликацияны төртбұрыш, үшбұрыш, шеңбер ішінде ою - өрнектерден үйлестіріп орындауға болады.

Біз бүгін аппликацияның түрлі-түсті қағаздармен орындалатын түрін жасаймыз.

     Қағаз – біреулер үшін тек жазу не сызу құралы болса, енді біреулер үшін қолөнерде таптырмас материал екенін айттық. Қағаздан сан түрлі дүние жасауға болады. Қағаздың қыр-сырын білетіндер оны кәдеге асыру жолдарын да жақсы меңгерген. Қағазды қалай болса, солай тастамай, оны өз орнымен жұмсай білу – үлкен өнер. Ал оны керегіне жаратып, жаңа дүние жасап шығару – нағыз шеберліктің белгісі.
       Қолөнердің квиллинг, киригами, оригами, скрапбукинг (ағыл. scrapbooking – «құрақкітап»), папье-маше (фр. papier mâché – шайналған қағаз), аппликация (лат. аpplication – жалғау, жабыстыру) сияқты және тағы басқа түрлері дәл осы қағазға байланысты. Демек мұнда пайдаланылатын негізгі материал – қарапайым қағаз.

1. Сарамандық жұмыс.

Аппликацияны дайындау 
Сынып жұмысындағы аппликацияны дайындау технологиясын түсіндіру. 
• Аппликацияның суретін салып даярлау; 
• Түрлі – түсті қағаздарды таңдау, қайшымен қиып алу; 
• Түрлі – түсті қағаздардан суреттердің өлшемдерін сызып алу; 
• Өлшем бойынша қырқып алу; 
• Қырқылған қағаздарды қиыстырып алу; 
• Қиыстырып алған суреттерді желіммен жабыстыру. 
Түстерді таңдау 
Аппликацияға түс таңдағанда қанық бояулады қолданса жақсы көрінеді. Мысалы: 
Ақ – қара Сары - қызыл 
Қызыл – көк Сары - жасыл 
Қызыл – жасыл Қызыл – қара 
Қарама –қарсы түстер композициясы да жақсы үйлеседі. 

Сергіту сәті

а) Әріптерден еңбекке байланысты сөздер құрастыру:

ә)  «Адасқан әріптер» ретсіз орналасқан әріптерден термин, мағыналы сөз құрау.

1. Анноп -------
2. Зашикан -------
3. Ритколо -------
4. Гамирио -------
5. Неленбог ------
6. Воркчэп -------
7. Лингквил ------
8. Жапдеку ------
9. Рамекам ------
10. Сайгакину -----

1. Жаңа сабақты бекіту

Ұяшықтарды ашып, сұрақтарға жауап беру

10. «Аппликация» қай елдің сөзі?
11. Қазақша қандай ұғымды білдіреді?
12. Түрлерін ата
13. Алғаш қай елде пайда болған?
14. Аппликацияға аса көңіл бөлген француз суретшісі кім?
15. Қазақ халқы аппликацияны қайда қолданған?
16. Сәндік аппликация түрлері қайда қолданылады?
17. Қағазбен орындалатын қолөнер түрлері

1. Сабақты қорытындылау
2. Оқушылардың еңбектерін бағалау
3. Қателермен жұмыс
4. Жұмыс орнын жинастыру

  Сабақта алған көңіл-күйлерін бағдаршамның түсі арқылы көрсету

Қызыл-сабақ мені қызықтырған жоқ

Сары-көңілді өтті, түсінбеген тұстарым болды

Жасыл-қызықты өтті, көңілім көтерілді

VIIІ. Үйге тапсырма

Оқушылар өздері қалаған аппликация түрін жасап әкелу.

Ақмола облысы

Қорғалжын ауданы

Құмкөл бастауыш мектебінің

4-сынып мұғалімі

Балташова Арайлым Режепалиқызы

Ашық сабақ

Қазақ тілі.     

 4- сынып   

Сабақтың тақырыбы: Қос сөздер.

Сабақтың мақсаты:

• Білімділік: оқушыларға қос сөздердің  жасалу жолдары мен ерекшеліктерін жетік меңгерту, қазақтың ұлттық ойын түрлерімен таныстыру.
• Дамытушылық: оқушылардың күрделі және біріккен сөздер туралы алған білімдерін , есте сақтау, көру жадыларын және шығармашылық қабілеттерін дамыту, ізденушілік, шапшаң ойлаушылық қабілеттерін арттыру.
• Тәрбиелік: оқушыларды сыйластыққа, ұлттық құндылықтарды құрметтеуге, Ұлттық нышандарды дәріптеуге тәрбиелеу, бірін-бірі бағалай білуге үйрету.

Сабақтың көрнекіліктері: слайдтар, бәйтерек, жүрек, мата, тақия, қима қағаздар, ақтық, білім диск, смайлик, стикер, т.б.

Сабақтың түрі: ойын сабақ, жаңа сабақты меңгерту.

 Сабақтың әдістері: деңгейлеп оқыту, семантикалық картамен жұмыс, оқулықпен жұмыс, шығармашылықпен айналысу.

 Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру:

«Жүректен-жүрекке» психологиялық тренинг. Оқушылар бір біріне жақсы тілектер айтады.

2. Үй тапсырмасы: «Аударыспақ» ойыны
3. Күрделі сөз дегеніміз...?
4. Біріккен сөздер дегеніміз не?
5. Біріккен сөздердің жазылуын ата?
6. Біріккен сөздерге мысал келтір?

Үй тапсырмасын қорытындылау: «Ақсүйек» ойыны. Семантикалық карта:

3.Миға шабуыл: «Асық» ойыны: таныстыру. Асықтағы

анаграмма арқылы бүгінгі тақырыпты ашу.

4.Жаңа сабақ

«Білім диск» бейне таспамен жұмыс.

5. Топтастыру.

Сөздердің қосарланып немесе қайталанып

айтылуынан жасалған сөздер қос сөздер деп аталады.

Қос сөздің түрлерін түсіндіру:

6.Жаттығу жұмыстарын орындау:  «Қыз қуу» ойыны

1-жаттығу. (Ауызша)

Төмендегі күрделі сөздерді оқып, мағынасын түсіндір. Олардың қалай жасалғанын айт.

Алуан-алуан, бақа-шаян, үлкен-кіші, жап-жақсы, оқта-текте,  былқ-сылқ, бүгін-ертең, көре-көре.

Сергіту сәті . «Көңілді би»

2-жаттығу. (карточка арқылы)

Сөйлемдерді оқып, қос сөздердің астын сыз.

1.Қазы- қарта, жал- жая қазанда бұр- бұрқ қайнайды. 2.Үйге кірмеген жігіт- желең, кәрі- құртаңдар өз алдына бір топ. 3.Балконның есігін ашып еді, еденде тыпыр- тыпыр етіп жатқан әлдебір құсты көрді. 4.Арбамыз толған азық -түлік, киім -кешек, құрал- сайман еді.5. Бақа шыбын- шіркей, құрт- құмырсқаны тілімен қағып жейді.

7.«Айтыс» ойыны.

3-жаттығу. (слайд арқылы ауызша) Суретке қарап,  заттардың атауларын қос сөзбен айт. Осы сөздерді қатыстырып сөйлемдер құрастырып айт.

(Ыдыс-аяқтар өте әдемі , балаларға арналған газет- журналдар бар, әкемде балта- балға бар, құрал- сайман керек.)

8.«Тақия тастамақ» ойыны: (тақия тасталған сәттен бастап тез жазу керек).

4-жаттығу. Жаңылтпашты жатқа жаз.

Асқат

Жамап- жасқап,

Жасапты ақ сапты аспап.

Ақ сапты аспабы-

Жап- жақсы аспап.

• Қос сөздерді тауып, астын сыз.

9.«Соқыртеке» ойыны.

5-Жаттығу.Оқушыларды көздерін жұму арқылы, сандықшадан  карточка таңдайды. Сол алған қос сөздің бір сыңарын айтады.

Алыс-жақын, арпа- бидай, сарт-сұрт, жоғары-төмен , тату-тәтті, қант-шай, ағайын- туған,  алпыс –жетпіс .

10.«Палуандар күресі» деңгейлік тапсырмаларды орындау: «Білім дискпе жұмыс»

• Дұрыс немесе дұрыс емес ( 5 сұрақ)
• Тест (10 сұрақ)
• Сәйкесін тап (ақ-аппақ , кішкене_ кіп- кішкене, қысқа _қып- қысқа, түзу_ түп- түзу, көк_ көкпеңбек,ұзын_ ұп- қзын)

11. Жаңа сабақты қорытындылау: «Саялы бәйтерек аясында»

«Венн диаграмасы»

          Біріккен сөз            ұқсастығы               Қос сөз

 12.Рефлексия.

13. Үй тапсырмасы: Ереже жаттау, 6- жаттығу.
14. Бағалау: «Бәйтерек ағашы» арқылы бағалау. Смаййликтер үлестіру.

Сабақтың тақырыбы:
Мен жақсы көретін жан-жануарлар. Буын  
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)
1.1.9.3 Сөздің буыннан тұратынын түсіну және сөздегі буын санын анықтау.

1.3.8.1 Жазу жолын, жоларалық кеңістікті, жолдың жоғарғы және төменгі сызығын сақтап, әріп элементтерін каллиграфиялық талаптарға сай  жазу.
Сабақтың мақсаты
1.     Сөздерді орфоэпиялық нормаларға сай қолданады.

2.     Сөздегі буын санын анықтайды.

3.     Каллиграфиялық талаптарға сай көркем жазады.
Бағалау критерийі
1.     Сызбаға сәйкес буынға бөледі.

2.     Берілген сөзді буынға бөліп, буын санын табады.

3.     Әріп элементтерін дұрыс әрі көркем  жазады.
Сөздік қор
буын, сөз

Сәлем, кешіріңіз, ассалаумағалейкум,  мақұл, қош келдіңіз, нағашы ата, ғафу етіңіз
- басқа да қандай жабайы жануарларды білесің?
Құндылықтарға баулу
Оқушыларды бір-біріне деген құрмет көрсетуіне тәрбиелеу.
Пәнаралық байланыс
Жаратылыстану: жануарлардың суреттері.

Математика: санды өсу ретімен орналастырады.
Алдыңғы білім
Сабақ оқушылардың игерілген білімі мен дағдыларына негізделеді. Буын туралы ұғымы қалыптасқан.

Күні:

Сабақ:       ана тілі

Тақырыбы:       Ахмет Байтұрсынұлы «Әліпенің атасы»                         

Мақсаты   мен міндеттері:  А.Байтұрсынұлының шығармашылығымен, өмірбаянымен таныстыру;                                                                           

1.Білімділік: түсініп оқу, мәнерлеп оқу дағдыларын қалыптастыру;

2.Дамытушылық: мәтінді талдау қабілеттерін дамыту; белсенділіктерін дамыту;                                                                                     

3.Тәрбиелік: адамгершілікке тәрбиелеу                                                

Сабақ түрі : жаңа тақырыпты таныстыру сабағы               

Көрнекіліктер: А. Байтұрсынұлының портреті «Әліппе »оқулығы     

Әдіс-тәсілдер: жұптық , талдау,                                                                      

Сабақ барысы

1.Оқыту үрдісінің маңыздылығы:

«Кім жылдам» -ойыны аспанға ұшып бара жатқан шарларды ұстап қал. Берілген сөздерден мақал құр.

Білімдіге дүние жарық-

Білімсіздің күні кәріп- мақалды қалай түсінесіңдер?

Бүгінгі танысатын алғашқы бөлім «Талаптан да, білім мен өнер үйрен» деп аталады.Неліктен бірінші бөлім білімге байланысты аталады?

2.Жаңа тапсырмаларды қалыптастыру:

Жоғардағы күн сәулелеріне қандай сөздер жазар едің? Қандай түспен бояр едің, неліктен?

Алғаш мектеп табалдырығын аттағанда қолдарына қандай оқулық ұстадыңдар?  Неге Білім көзі «Әліппеде» дейді? Алғаш әліппені жазған кім?

Ахмет Байтұрсынұлы(1873-1938)

                 ақын                       

                                                 ағартушы                  ғалым

Оқулық бойынша жұмыс 4-5 бет

4беттегі сұрақтарға жауап бер.

5 бет «Әліппенің атасы» мәтін

• үлгі оқу (мұғалімнің оқуы)
• Сөздік жұмыс : жер аудару-адамды соттап, алыс жерге жіберу;

                          сөз мұрасы- ел ішіндегі сақталып қалған аңыз:

-тізбек бойынша оқу

-азат жолмен оқу

 Дәптермен жұмыс: түсті бояумен ерекшеленген сөздерді теріп жаз. Олардың түстеріне мән бер.Он жаста тіркесі неге қара түспен боялған? Отбасында, әкесі, он жаста, Ерғазының, мұғалімдер мектебін, мұғалім, сөз мұрасын.

Сергіту сәті

• Мәтінді тұтас, бірнеше рет оқып шығу

3. Жаңа білімді бекіту:

 Теріп алған сөздеріңді тірек етіп, Ахмет Байтұрсынұлы туралы толығрақ әңгімеле.

Сұрақтар: 1. А. Байтұрсынұлы кім?

2. Қандай газет шығарған?

                  3 Қандай оқулық жазған?

4. Тағы қандай шығармаларын білесің?
5. Үйге тапсырма: 5 бет мәтінді әңгімеле

Күні:

Сабақ:       дүниетану

Тақырыбы:       Адам-табиғат перзенті                          

Мақсаты   мен міндеттері: табиғат, адамды қоршаған орта туралы түсініктері туралы білім жүйесін қалыптастыру.         

1.Білімділік: өзбетінше қоршаған орта туралы білім алуға деген талпыныстарын қалыптастыру.

2.Дамытушылық: әңгімелеу, сипаттау, талдау қабілеттерін дамыту; белсенділіктерін дамыту;                                                                                

3.Тәрбиелік: адамгершілікке тәрбиелеу,табиғатты қорғауға тәрбиелеу:

Сабақ түрі : жаңа тақырыпты таныстыру сабағы               

Көрнекіліктер: тірі, өлі табиғат суреттері, адам жасаған заттардың суреттері.

Әдіс-тәсілдер: жұптық , талдау,                                                             

Сабақ барысы

1.Оқыту үрдісінің маңыздылығы:

Қоршаған орта

_____________________                 _______________         ________________

Табиғат –  ____________________________________________________

Табиғатқа қатысты сөздерді қорша:

   үстел                          терезе                        жел

   тау                             жануар                       ойыншық

   нан                             қарындаш                   ауа

   жер                            көйлек                         өсімдік

2.Жаңа тапсырмаларды қалыптастыру:

1. Суреттен не тірі және өлі табиғатқа жататын ажырат .

табиғат

                       _________________                            _________________

2. Суретін сал

Сергіту сәті

Оқулық бойынша жұмыс 7-9 бет Мәтінді оқу, суреттері бойынша жұмыс жүргізу . Қорытынды жасау: Адам-табиғат перзенті.

3. Жаңа білімді бекіту:

.Суретте не жетіспейді? Жалғастыр:.

Сұрақтар бойынша жұмыс:

1. Адам табиғаттың бір бөлігі екенін дәлеледе.
2.   Адам табиғаттан нені үйрене
3. Бір күндегі істейтін іс-әрекерін әңгімеле. Табиғатқа қатысы бар ма?
4. Үйге тапсырма: 7-9 бет әңгімеле, сұрақтарға жауап бер.