Тақырыбы: « Көксерек». Мұхтар Әуезов (повестен үзінді) Мақсаты: Білімділігі: Оқушыларды Мұхтар Әуезовтың «Көксерек» атты повестен үзіндісімен таныстыру, үзіндінің өзекті түйінін ашуға жағдай жасау; Дамытушылығы: Өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту. Тәрбиелігі: Адамгершілікке,жануарларға қамқор болуға, ұжымшылдыққа тәрбиелеу
Түрі: аралас сабақ Әдісі: сұрақ –жауап, талдау, іздену Көрнекілігі: суреттер, кесте, слайд Сабақ барысы: І Ұйымдастыру кезеңі Жарайды ендеше сабағымызды бастамас бұрын 3топқа бөлініп алсақ: Менің қолымда үш түрлі түсті қағаздар бар. Қағаздың артында топ аттыры жазылған. Сол қағаздардың бірін таңдап қай топ аты жазылған болса сол топқа барып отырсақ. 1-топ Адам 2-топ Қасқыр 3-топ Табиғат Психологиялық жағдай. Сабағымызды бастамас бұрын психологиялық дайындық жасасақ. Барлығымыз орындарымыздан тұрып, 3топта қолдарымыздан ұстап,шеңбер құрып,бірге бүгінгі сабаққа жақсы көңіл күй сыйлаймыз. Біз қандаймыз қандаймыз ? Шұғылалы таңдаймыз. Ажырамас іргеміз, Біз мәңгілік біргеміз. Дәл бүгінен бастап, Біз жігерліміз! Біз өзімізге сенімдіміз! Біз әрқашан көңілдіміз! Өте жақсы оындарымызға отырамыз. 3топқа бағалау бетшесін таратамын. Топ болып ақылдасып әр топтан бір топбасшы белгілеп, белгіленген топбасшы өзінің топ мүшелерін бағалап ұпай қойып отырады. Балалар біздің бүгінгі сабағымыз күнделікті сабақтан өзгеше, өйткені бүгін ашық есік сабағы, біздің сабағымызға қонақтар қатысып отыр.Сондықтан сендерге осы сабағымызға сәттілік тілеймін. Бүгін біз сендермен, жұпта, топта бір - бірімізбен түрлі тапсырмалар орындайтын боламыз..
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:
Үйге қандай тапсырма берілді? Бедел Тұрсынбаевтын «Алғашқы көмек» әңгімесі. Өте жақсы балалар! Ендеше балалар үй тапсырмасын қарлы кесек әдісі арқылы сұраймын. Барлығымыз мені мұқият тыңдаймыз.Қарлы кесекті әр оқушыға бір-бірден лақтыра отырып сендер кезек-кезек қардың ішіндегі сұрақтарды алып оқып, сұрақтарға жауап бересіңдер. Сұрақтарға нақты әрі жылдам жауап берулерің керек. Сұраққа жауап бере алмаған жағдайда тобы көмектесуге болады. 1. Әңгіменің авторы кім? –Бедел Тұрсынбаев 2. Нәубет дегенді қалай түсінесің?-апат,кесапат,ауыртпалық 3. Әңгіме қалай аталады?-Алғашқы көмек 4.Әңгімеде автор қай кезеңдегі оқиғаны баяндайды?-1931-1932жылдардағы ел басына түскен ауыр зұлматтың бір көрнісі ашаршылық жылдар. 5.Әңгімеде қай ай баяндалады?-Қараша 6. Әкесі таң атқаннан не істеп отырды?-Ауа райының бет алысын байқаған әкем таңертеңнен бері ер-тоқымын жөндеп, үзеңгі бауының үзілген жерін тігіп, етігін жамап отырды. 7. Шешей қандай көмек көрсетті?-Кейімінің жыртығын жамаптып қойды. 8. Түс кезінде кім келді?- Жоғары ауылдан Темірғали келіп біздің үйде шай ішіп отыр. 9. Мылтықтың тырнақтай тетігіне дейін суырып, бәрін жарқыратып сүртіп, қаз майымен майлап жатқан әкесіне баласы қандай көмек көрсетеді?- Кір шүберектен жасалған үзік білте мен құман сынығынан жасалған шам ліп-ліп етіп өше жаздап тұр. Әкеме көрсеткен көмегім сол шамды өшірмеу. 10. О, Жүрсеке әлі ұйықтап жатсыңба деген кімнің дауысы- Темірғалидің 11. Темірғали мен әкесі қайда барды?- Қансонарға 12.Қансонарға барғанда не аулады?-2түлкі, үш бірдей қоян. 13. Әңгімеде қай өлке туралы сипатталады?- Алтай 14. Әңгімеде қандай кейіпкерлер бар?-Әкесі Жүрсеке, Анасы,Темірғали,Балағожа, Баласы, 15.Есіктен кім кірді- Алдымен Ақтөс кірді және ізін ала әкел де 2түлкі мен 3коянды сылқ еткізіп тастап әкем де кіріп келді. 16. Әкесі әкелген қоянды кім сойды? Баласы 17.Қарындасына не берді?- Бүйрек 18. Еңбектің ең алғашқы сәтін қашан сезді?- Өз қолымен қоянды сою барысында.
19. Әңгімеде иттің аты қалай аталады- Ақтөс III. Үй жұмысын қорытындылау. Әңгіме не себептен «Алғашқы көмек» деп аталды? Сендер алғашқы көмекті қалай түсінесіңдер? – Ел басына түскен ауыр зұлматты көрніс суреттелетін, қиын қыстау кезеңдерде әкесі өзінің отбасы үшін, аш қалдырмау үшін қансонарға аңға шығып,қансонардан ұстап әкелген қоянын сою арқылы баласы әкесіне алғаш рет көмектесті. Барлық адамға көмек беру керек. Адамдарға көмектесу арқылы алғыстар аламыз. Оқушылар өз ойларын айтады. Жарайсындар! Сонымен қатар көмекті тек қана адамдарға емес сонымен қатар жануарларға да көмек беріп қамқор болуымыз керек. Сендер жануарларға қандай көмек берер едіңдер? Әр оқушы өз ойын айтады. IV.Жаңа сабақ «Ой қозғау» әдісі арқылы фильмінен үзінді көрсету. -Бұл қай фильмнен үзінді- Көксерек -Фильмді көргендерің барма? Жақсы олай болса «Көксерек» фильмі не туралы еді, қандай кейіпкерлері бар? -Соңы қалай аяқталған еді? Жақсы ендеше фильм туралы біраз ақпарат білет екенбіз. Бүгінгі өтетін сабағымыз М.Әуезовтің «Көксерек» атты әңгімесі. Өздерің «Көксерек» фильмін көрген едіңдер. Есімізге түсірсек бүгінгі сабағымызға көшейік.
|
Академик-ғалым «Қазақ ССР-і-нің ғылымға еңбегі сінген қайраткер»
|
Мұхтар Әуезов кім? Өткен тарауда М. Әуезовтың қандай әңгімесімен танысып едік? (Жетім, Жолда) Көркем сөздің шебері, көп қырлы талант иесі Мұхтар Әуезов бүкіл қазақ ұлт мәдениетінің өркендеп жетілуіне өлшеусіз еңбек сіңірді.
|
Мұхтар Әуезов Әуезов |
|
«Абайтану» ғылымының негізін салушы. |
|
Профессор, ұстаздардың ұстазы |
|
Қоғам қайраткері. Бейбітшілік қорғау ком-ң мүшесі, Халық депутаты.
|
|
Публицист «Адамшылық негізі әйел» |
|
Очеркист.«Түркістан солай туған», «Оңтүстік сапары», «Америка әсерлері» |
|
Аудармашы, драматург. 30-там астам пьеса |
|
Әдебет зерттеу-шісі. «Уақыт және әдебет» |
|
«Абай жолы» роман-эпопеясынің авторы |
|
Қазақ әдебиетінің классигі (1897-1961) |
|
Бұрынғы Семей уезі Шыңғыс обл.Қасқабұла. |
Автордың көркем де тамаша шығармасының бірі «Көксерек» атты шығармасы. Балалар көркем шығарманың өмірге келуі белгілі бір себептерге байланысты. Мысалы М.Әуезовтің «Көксерек» әңгімесіндегі осы тақырыпты таңдап алуының бір себебін жазушы жұбайы Валентина Әуезова былай деп еске алады. «Бірде мен қабырға күнтізбесін сатып алдым. Сол күнтізбе Мұхтардың жазу үстелінің тұсында ілулі тұратын еді. Сонда белгілі суретшінің салған суреті бар болатын. Қысқы түн қар жамылған меңіреу дала сонау алыста көз ұшында қар басқан кішкентай ауыл оттары көрінеді. Ең алдындағы қатарда түнде жортқан қасқыр тұр. Міне сол сурет Мұхтар Әуезовтің сонау жас бала кезінде аңшылардан естіген әңгімелерін есіне түсірген болуы керек. Содан күн сайын көз алдынан осы суреттегі көрініс кетпеген Мұхтар өзінің Көксерек әңгімесін жазған болатын.Әңгіме кейіпкері Құрмаш және қасқыр. Бізге «Көксерек» повестен үзінді берілген.Оқушылардан «Көксерек» повесті туралы білетіндерін сұрау. Көксерек повесті туралы мағлұмат беріп өтем. V.Оқулықпен жұмыс. Әңгімені 3 топқа бөліп берем. Іштей оқып алып оқып, топта талқылап түсінгендерін келесі топқа айту. Топтар бір-бірін бағалайды. Қол шапалақтау арқылы. Жарайсындар! Ендеше тагы бір топтық жұмыс жасасақ. VI.Топтық жұмыс. 1-топ. «Постер қорғау» әдісі 1-ші топқа көксеректің суреті беріледі. Сол бойынша постер қорғау: Жүні үрпейген, жота жүні күдірейген, езуі ыржиған, бойы аласалау, азуы ақсиып, ашқарақ, көзі жасылдау . 2 - топ. «Бес жол өлең стратегиясы» «Синквэйн әдісі» бойынша «қасқыр», сөздеріне бес жолды өлең жазу.
1. Зат есім 1сөз- Қасқыр
2. Сын есім 2сөз-Жыртқыш, қомағай.
3. Етістік 3сөз- Ұлиды, шабуылдайды, жортуылдайды
4. 1сөйлем- Қасқыр - түз тағысы, перзенті.
5.Синоним- Бөрі, көкжал. 3-топ. «Венн диаграммасы» Ауыл иттері мен Көксеректің ұқсастығы мен айырмашылығы қандай? Көксерек- жабайы аң,айлакер, ашқарақ, дыбыс шығармайды, сұсты, жасымайды Ит- үй жануары, қолдан тамақтанады, өз иесіне бауыр басады, еркелейді, тілін алады, иесіне қызмет етеді. Ұқсастығы: Жануар, екеуі де су ішеді, дем алады. VII. Дәптермен жұмыс. «Тұжырым кестесі» әдісі. Әр топ тұжырым кестесі арқылы өз ойларын топ атына байланысты тұжырымды ойларын жазады. Сөздер немесе сөз тіркесі арқылы. Адам- тірі ағза, еңбектенеді, сөйлейді, ойлайды, оқиды, қоректенеді. Қасқыр- жыртқыш, ит-құс, бөрі, қомағай, табиғат перзенті, дала тағысы, дала санитары. Табиғат- құбылыстар, тау, тас, ай, күн, жер, жануарлар, өсімдіктер. VIII. «Жас аудармашы» Бұл кезеңде оқушылар жұмбақ пен мақал - мәтелдерге керекті сөзді тауып айтып, үш тілде айтып шығады.
1. Күш десең, күші бар,
Тісі десең, тісі бар.
Торуылдап ауылды
Түнде жортар ісі бар.
Ол не? (Қасқыр - волк - wolf )
2. Қасқырды қанша асырасаң да
_____________- ға қарап ұлиды. (орман-лес-forest)
3. Қасқырдың ауызы жесе де қан,
жемесе де________ (қан-кровь-blood)
4. Қасқырды қанша өсірсең де ____ болмайды (ит-собака- dog) 5. Қасқырды қасқыр қылатында_____ (адам-человек-people) Қорытынды: «5 сұрақ» әдісі. «Ия, жоқ» 1.Әңгімедегі басты кейіпкер Құрмаш па?.-Ия 2.Көксерек «ұрлық пен адал астың айырмасын ұға алмады» ма?-Ия 3.Әңгіменің авторы Абай Құнанбаев па?-Жоқ 4.Көксеректі ауыл иттиері дос көрді ме?-Жоқ 5.Көксерек тамаққа өлгенше ашқарақ болда ма?-Ия Кері байланыс.
Бағалау. Топ басшылар жиналған ұпай сандарын айтып,бағаланады. Өзім де бағалау туралы өз ойымды айтып өтем. Үй тапсырмасы. М.Әуезов «Көксерек». 7тапсырма кестені толтыру